Konto for endring av rekneskapsprinsipp

Verknad av endringar i rekneskapsprinsipp førast mot eigne eigenkapitalkontoar for endring av rekneskapsprinsipp. Positiv saldo på desse kontoane kan ikkje disponerast og negativ saldo skal ikkje dekkast inn. Det har ikkje vært endringar i rekneskapsprinsipp i 2023.

Prinsippendringar som påverkar arbeidskapitalen:

Løn til eigne tilsette

Løn til eigne tilsette er belasta investeringsprosjekt og aktivert med 79,6 mill. kroner (72,6 mill. kroner i 2022).

Nedskrivingar

I forbindelse med Nordøyvegprosjektet er det gjennomført omklassifisering av veg kor fylkeskommunen har hatt investeringar. Sidan fylkeskommunen ikkje lenger eig dei aktuelle vegane er det gjennomført nedskriving av anleggsmidlar med 12,288 mill. kroner.

Vederlagsfri overtaking av vegprosjekt

I forbindelse med vederlagsfri overtaking av vegprosjekt forskotert og utført av andre er det i 2023 utgiftsført i investeringsrekneskapen og aktivert følgjande:

Tilsvarande beløp er ført som inntekt under "Overføringar" i investeringsrekneskapen.

Aksjar og andelar som er bestemt til varig eige og er næringspolitisk eller samfunnsmessig motivert blir klassifisert som anleggsmidlar.

Kommentarar:

Der bokført verdi avvik frå opphaveleg kostpris er det gjort ei nedskriving av verdien som følgje av verdinedgang som ikkje er forventa å være forbigåande.

I 2023 er det gjennomført nedskriving av aksjepostar for tilsamman 9,090 mill. kroner.

Det visast for øvrig til note 14 om sal av aksjar og andelar i året.

1) I samband med avtale om ansvarleg lån mellom Campus Kristiandsund Drift AS og Møre og Romsdal fylkeskommune er det utbetalt eit lån stort 2,25 mill. kroner i 2022. Berekna renter leggjast årleg til lånesaldo. Lånet skal gjerast opp når selskapets likviditetssituasjon tilseier det, og seinast innan 7. november 2031.

* Pengemarknadsfond inkluderar sertifikat og obligasjoner/rentepapirar med flytande rente.

Marknadsbaserte verdipapir (m.a. sertifikat/pengemarknadsfond, obligasjonar og aksjar) er klassifisert som omløpsmiddel og vurdert til verkeleg verdi. Verkeleg verdi er fastsett til marknadsverdi pr. 31.12 i rekneskapsåret.

Renteutgiftene på kommunens lånegjeld sikrast i samsvar med gjeldande reglement for finans og gjeldsforvaltning.

Langsiktig gjeld med fast rente

I henhold til Finansreglement for Møre og Romsdal fylkeskommune, pkt. 2.b.5. skal til ein kvar tid vere minst 30% av fylkeskommunens innlån (inklusive lån sikra med FRA’er og SWAP’er) vere til fast rente (dvs. rentebinding lenger enn 12 månadar). Lån med fast rente utgjer pr. 31.12.2023 43,35% av den totale låneportefølja. Ei spesifisert oversikt over lån med rentesatsar og bindingstid vil vere tilgjengeleg i Finansrapport for 2023.

Rentebytteavtalar

Fylkeskommunen har ikkje rentebytteavtalar på sine lån.

* Lån som forfaller i 2024 tilsvarar sertifikatlån, som alle må refinansierast.

Andre lån er ført opp under Langsiktig gjeld i balansen med totalt 64,570 mill. kroner. Dette gjeld forskotteringar frå kommunar og andre, samt lån frå private. Tilbakebetaling av forskotteringar skjer etter vedtak i fylkesting, normalt innan 10 år.

Lånesaldo er 18,244 mill. kroner høgare enn sum langsiktig lån i balansen. Dette skuldas at berekna minimumsavdrag ved ein inkurie vart berekna for lavt med 18,244 mill. kroner. Beløpet er rekneskapsført som avdrag og reduserer lånesaldo i balansen. Se for øvrig note 10.

Avdrag på lån til investeringar i varige driftsmidlar

Fylkeskommunen skal betale årlege avdrag som samla skal være minst lik størrelsen på fylkeskommunens avskrivingar i rekneskapsåret, justert for forholdet mellom størrelsen på lånegjelda og størrelsen på fylkeskommunens avskrivbare anleggsmidlar.

Berekninga gjerast ved hjelp av følgande formel:

"Sum årets avskrivingar x Lånegjeld pr. 1.1 i rekneskapsåret" delt på "Bokførte avskrivbare anleggsmidlar pr. 1.1 i rekneskapsåret".

I 2023 er det tilbakebetalt forskotteringar til Sula og Ørskog kommune på tilsamman 42,7 mill. kroner. Denne tilbakebetalinga er refinansiert med låneopptak.

På grunn av ein inkurie er det betalt 18,244 mill. kroner lågare avdrag i 2023 enn berekna minimumsavdrag. Jf. kommunelova skal det utgiftsførast avdrag tilsvarande berekna minimumsavdrag, uavhengig av om betaling har skjedd. Beløpet er rekneskapsført som avdrag og satt av som kortsiktig gjeld. Det vil bli betalt ekstra avdrag på eit PT-rente lån i 2024. Avdrag belasta driftsrekneskapen er etter dette tilstrekkeleg iht berekna minimumsavdrag.

Generelt om pensjonsordningane i fylkeskommunen

Fylkeskommunen har kollektive pensjonsordningar i Kommunal Landspensjonskasse (KLP) og Statens pensjonskasse (SPK) som sikrar ytelsesbasert pensjon for dei tilsette.

Pensjonsordninga omfattar alders-, uføre-, ektefelle-, barnepensjon samt AFP/tidlegpensjon og sikrar alders- og uførepensjon med samla pensjonsnivå på 66% saman med folketrygden. Pensjonane samordnast med utbetaling frå NAV.

Premiefond

Premiefondet er eit fond for tilbakeført premie og overskudd. Eventuelle midlar på premiefondet kan bare brukast til framtidig premiebetaling. Premiefondet går fram ikkje av rekneskapen, men bruk av fondet reduserer faktisk betalte pensjonspremiar.

Rekneskapsføring av pensjon

Etter § 3-5 og § 3-6 i årsrekneskapsforskrifta skal driftsrekneskapen belastast med pensjonskostnadar som er berekna ut frå langsiktige forutsetningar om avkastning, lønnsvekst og G-regulering. Pensjonskostnadane bereknast på ein anna måte enn pensjonspremien som betalast til pensjonsordninga, og det vil derfor normalt være forskjell mellom desse to størrelsane. Forskjellen mellom betalt pensjonspremie og berekna pensjonskostnad betegnes premieavvik, og skal inntekts- eller utgiftsførast i driftsrekneskapen. Premieavviket tilbakeføres igjen neste år.

Rekneskapsføringa av pensjon inneberer eit unntak frå dei grunnleggande prinsippa for kommunerekneskapen om at alle kjende utgifter og inntekter i året skal tas med i årsrekneskapen for vedkommande år (kl § 14-6, 2. ledd nr c). Rekneskapsføringa av premieavvik og amortisering av premieavvik har hatt innverknad på netto driftsresultat i 2023 ved at rekneskapsførte pensjonsutgifter er 157,781mill. kroner lågare enn faktisk betalte pensjonspremiar.

Bestemmelsane inneber også at berekna pensjonsmidlar og pensjonsforpliktingar er oppført i balansen som henholdsvis anleggsmidlar og langsiktig gjeld.

Spesifikasjon av samla pensjonskostnad, premieavvik, pensjonsforpliktingar og estimatavvik

1) I sak T-28/10 blei det gitt ei total garantiramme på 82,5 mill. kroner (inkl. 10% tillegg for renter og omkostningar) for samla opplåning som A/S Regionteatret i Møre og Romsdal og Molde International Jazz Festival tek opp til finansiering av sine eigardelar i Teater og jazzhuset i Molde (Plassen).

2) Opphaveleg lån er etter første låneopptak delt opp i to lån, med føremål om gjere om ein del av lånet til eit fastrentelån.

3) Møre og Romsdal fylkeskommune stiller sjølvskyldnargaranti avgrensa til 15 mill. kr som sikkerheit for eventuelle rentebytteavtalar Romsdalsmuseet inngår knytt til lånet (T-43/13). Garantiperioden er 12 år rekna frå tidspunktet for inngåing av rentebytteavtalen/avtalane.

4) Fylkestinget vedtok i sak T- 89/16 med seinare oppdatering i sak T-84/21 å stille sjølvskyldnargaranti på 720 mill. kroner, (med tillegg av 10% av til ein kvar tidgjeldande hovudstol for dekking av renter og omkostningar, totalt 800 mill. kroner) for lån som bompengeselskapet tar opp til finansiering av Nordøyvegen. Garantien gjeld frå første opptrekk og gjennom innkrevjingsperioden på 20 år. Nordøyvegprosjektet er ferdigstilt og det vil ikkje bli gjort fleire opptrekk knytt til garantien.

Vegamot AS nyttar Nordic Trustee AS som tillitsmann for obligasjonslån. Långjevar er ikkje kjent.

5) Fylkestinget vedtok i sak T-16/18 å stille sjølvskyldnargaranti på 1 190 mill. kroner for lån som bompengeselskapet tar opp til finansiering av ny E39 Lønset - Hjelset. Garantien gjeld frå første opptrekk og gjennom innkrevjingsperioden på 15 år. Det er til nå trekt opp 660 mill. kr.

Vegamot AS nyttar Nordic Trustee AS som tillitsmann for obligasjonslån. Långjevar er ikkje kjent.

I tillegg har fylkestinget gjort følgjande vedtak om garantiar:

Fylkestinget vedtok i sak T-32/19 (med påfølgande sak i fylkesutvalet U-147/20) å stille sjølvskyldnargaranti på 1600 mill. kroner med tillegg av 10 prosent av til ein kvar tid gjeldande hovudstol til dekning av renter og omkostningar, totalt 1750 mill. kroner, til finansiering av bypakke Ålesund.

Fylkesutvalet vedtok i sak U-130/22 å stille sjølvskyldnargaranti på inntil 242 mill. kroner med tillegg av 10% til dekning av eventuelle påløpne renter og omkostningar for lån OMKK Eiendom AS tek opp for bygging av Normoria - Kulturhuset i Kristiansund. Garantiansvaret skal etter to år frå første opptrekk reduserast i takt med lånet over 28 år. Garantien vil då gjelde i 30 år med tillegg av 2 år, jf. Garantiforskriftens § 3. (Vedtak er gjort av fylkesutvalet med heimel i Kommunelova § 11-8, 1.ledd "hasteparagrafen").

Enkelte fond har ikkje hatt bevegelse eller bruk av midlar i 2023. Dette skuldast fleire ting, mellom anna forsinka progresjon, at midlar er mottekne i 2023 medan prosjekt får oppstart i 2024 eller at det av forskjellige årsakar ikkje har vore behov for å nytte midlane inneverande rekneskapsår.

Fylkeskommunen har i 2023 realisert følgande aksjar:

Trafikkterminalen Krisitansund AS vart avvikla i 2023. Ved avvikling vart selskapets eigedelar overført til fylkeskommunen. Eigedelar besto i hovudsak av ein bankkonto og ein lekter. Eigedelar utover bankinnskot vart overført til bokført verdi, som var antatt å tilsvare verkelig verdi. Totalt er det i forbindelse med avviklinga inntektsført ein salssum/likvidasjonssum på 9,390 mill. kr.

I tillegg kjem følgjande realisasjonar utan vederlag:

Imarfinans AS vart avvikla i 2023. Ved avvikling vart restmidlar fordelt til Midt-norsk Fergeallianse AS og Nordre nordmøre Bru og Tunnelskelskap AS, til samferdselsføremål på Nordmøre.

Møbelkraft AS vart avvikla i 2023. Ved avvikling var det ikkje att midlar i selskapet til utdeling til aksjonærane.

I tillegg til ovanståande er følgjande selskap overdratt vederlagsfritt frå fylkeskommunen til andre aksjonærar:

Brisk AS (T-21/23)

Geitbåt Eiendom AS (T-39/22)

Varde Arbeid og Inkludering AS (T-89/23)

Ytelser til ledande personar inkluderar etterlønn til avtroppande ordførar ut året, etter at ny ordførar overtok vervet frå 1.11.2023.

Fylkeskommunen sin revisor er Møre og Romsdal Revisjon SA

Forutan å sørge for tannhelsetenester til prioriterte grupper iht. tannhelsetjenesteloven, behandlar tannhelsetenesta også vaksne betalande pasientar. Behandling av betalande pasientar skjer i konkurranse med privatpraktiserande tannlegar og skal ikkje være subsidiert av fylkeskommunen.

Tannhelsetenestas verksemd kan delast inn som følger:

a) Tannhelsetenester som tilbys helt eller delvis vederlagsfritt til prioriterte pasientar

b) Tannhelsetenester som tilbys vaksne mot betaling i områder der det ikkje føreligger anna tilstrekkeleg tilbod

c) Tannhelsetenester som tilbys vaksne mot betaling i områder med konkurranse frå private tannlegar

Pkt. b) er vurdert å ikkje vere aktuell for tannhelsetenesta i Møre og Romsdal.

Direkte utgifter er delt på grunnlag av kor stor del betalande pasientar utgjer av samla behandla pasientar. I 2023 var andelen 4,5 prosent. Øvrige utgifter er delt med utgangspunkt i kor stor del av netto driftsutgifter (utanom avskrivingar) tannhelse utgjer av netto driftsutgifter på rammeområda samla.

Rekneskapssamandrag for dei ulike delane av verksemda

Etter at 21-24-åringane fekk rettar i Den offentlege tannhelsetenesta har andelen vaksne betalande pasientar gått ned frå 7,5% i 2022 til 4,5% i 2023. Den nye gruppa unge vaksne skal ha tilbod om tannbehandling til 25% eigenbetaling. Ein aukande andel nyttar tilbodet, og saman med eit vedvarande høgt vakansenivå gir dette lågare kapasitet til å behandle vaksne betalande pasientar.

Vedlikehaldsetterslep på fylkesvegnettet

Fylkesvegane i Møre og Romsdal har eit omfattande vedlikehaldsetterslep, og dette aukar behovet for investeringar og vedlikehald av fylkesvegnettet, samstundes som det blir utfordrande å drifte vegane på ein effektiv måte. Statens vegvesen berekna vedlikehaldsetterslepet i 2019 til å utgjere om lag 8,6. mrd. kroner (2019-kroner). Fylkesvegavdelinga har i 2023 gjennomført ei oppdatering av forfallskartlegginga, som viser at det vil koste om lag 16,8 mrd. 2023-kroner å fjerne etterslepet. Med vidareføring av dagens løyvingar til drift og vedlikehald, vil forfallet på fylkesvegane halde fram å auke i åra framover. Dette er utfordrande både m.o.t. økonomi, sikkerheit og framkome på vegnettet. Særleg utgjer manglande oppfylling av krav etter tunnelsikkerheitsforskrifta ein risiko. Forskrifta skal sikre eit minimum sikkerheitsnivå for trafikantar i tunnel, og fylkeskommunen har fått ein forlenga frist til å innfri krava til 31.12.2024. Denne fristen vil det ikkje være mogleg å nå. Kostnaden f.o.m 2024 med oppgradering av tunnelane i samsvar med forskriftskrava er rekna til om lag 3,6 mrd. 2023-kroner. I økonomiplanperioden 2024-2027 er det føreslått ei løyving på 650 mill. kroner. Med tilsvarande løyvingar i åra som kjem, vil ikkje fylkesvegtunnelane tilfredsstille forskriftskrava før i 2042. Manglande utbedring i samsvar med krava i forskrifta gir risiko for stengde tunnelar og at tida trafikantane må leve med avvik, manglar og svakheiter i tunnelane blir vesentleg forlenga.

Tvistar

Det blei i 2022 inngått forlik med Fjord1 i sak om rabattkompensasjon. Forliket innebar ei utbetaling til fylkeskommunen på 28,4 mill. kroner. Beløpet blei innbetalt til fylkeskommunen i januar 2023. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner framleis å ha eit tilgodehavande mot Fjord1 på om lag 20,9 mill. kroner for årsoppgjera 2018 og 2019. Fjord1 meiner eit eventuelt krav for 2018 og 2019 er oppgjort i rabattkompensasjonsforliket. Fylkeskommunen bestrider dette, og tok i februar 2023 ut stevning i saka. Fylkeskommunen tapte saka, men har anka. Ankebehandling er venta å skje i mai 2024.

Tilskot til andre

Fylkestinget har gjort følgjande vedtak om å gi årlege driftstilskot til å dekke renter og avdrag til andres investeringar:

I sak T-13/09 er det gjort vedtak om å dekke renter og avdrag over 15 år (fram til 2025) på eit lån på totalt 30 mill. kroner, knytt til finansiering av kulturhuset Plassen for Teatret Vårt AS og Stiftelsen Molde International Jazz Festival. Tilskotet er begrensa oppad til 2,89 mill. kroner pr. år.

I sak T-43/13 er det gjort vedtak om å dekke renter og avdrag over 30 år (fram til 2042) på eit lån på totalt 48,5 mill. kroner, knytt til finansiering av museumsbygget Krona for Stiftelsen Romsdalsmuseet. Tilskotet dekker faktiske avdrag og renter, samt kostnadar til rentesikring, og det vart i 2023 utbetalt 2,2 mill. kroner.

I sak T-12/19 er det vedtatt å gi tilskot til finansiering av Opera og kulturhus i Kristiansund (Normoria), med ein andel på 150 mill. kroner. I sak T-40/22 er Møre og Romsdal fylkeskommune sin andel oppdatert til 194,5 mill. kroner, begrunna med ekstraordinær lønns- og prisstigning. Finansieringa vil bli dekka gjennom årlege tilskot til dekning av renter og avdrag. Tilskot vil gis første gong i 2025.

Hendingar etter balansedagen

Det føreligg ikkje anna informasjon om forhold som eksisterte på balansedagen, eller hendingar etter balansedagen som er av ei slik betyding at manglande informasjon vil påverke rekneskapsbrukarens evne til å foreta korrekte vurderingar og beslutningar på bakgrunn av årsrekneskapen.

Spesifikasjon av andre sals- og leigeinntekter:

1) Kollektivinntekter buss og hurtigbåt består i hovudsak av sal av billettar til persontrafikk.

2) Kollektivinntekter ferge består av både persontrafikk og næringstrafikk.